|
Familie van Balen
Een speurtocht
naar de herkomst van de familie van Balen
door Piet Brinkman, Steenwijk 1993
Een van de redenen waarom ik geïnteresseerd ben geraakt in onze familiegeschiedenis, was dat mijn ouders vroeger vertelden dat ze familie van elkaar waren. Dat hoorden ze pas toen mijn ouders in de zomer van 1936 -vlak voor hun huwelijk- een fietstocht maakten naar tante Anna Brandsma-Brinkman in Hilversum.
Tante Anna vertelde dat haar moeder (dus de grootmoeder van mijn vader) ook van Balen heette.
Tijdens de verloving hadden de ouders van mijn vader dat niet ter sprake gebracht. Toch moeten de ouders van mijn vader (Bernardus Brinkman en Dina Reesink) dit geweten hebben. Hun nieuwe schoondochter heette immers van Balen en zij kwam uit Irnsum. De moeder van mijn opa heette Gala Sjoerds van Balen en kwam ook uit Irnsum.
Voor katholieken was het verboden om binnen een bepaalde graad te trouwen. Zeker niet zonder dispensatie. Mijn ouders hadden die dispensatie net niet nodig want zij waren vierde graad-familie.
Mijn grootouders zullen het zeker aan de pastoor gevraagd hebben. Maar met mijn ouders hebben ze er niet over gepraat. Misschien speelde het niet voor mijn grootouders of vonden ze het heel gewoon. Binnen de katholieke gemeenschap in Friesland was iedereen immers aan iedereen verwant.
De tweede reden van mijn interesse in de familiegeschiedenis waren de intrigerende verhalen die binnen de familie leefden. Zo wist iedere van Balen te vertellen -of ze nu uit Irnsum of uit Wijtgaard kwamen- dat een van de voorouders uit België kwam en Spaans bloed had. Het zou heel goed mogelijk kunnen zijn want veel van Balens hadden donker of zwart haar. Ofschoon ze al generaties lang in het spreekwoordelijke blonde Friesland woonden.
Ik ging op zoek naar de van Balens in België. Ik zocht in het plaatsje Balen (Kempen), in Mol en in Geel. Er woonden daar veel van Balens maar ik vond geen enkele aanknopingspunt met onze stamvader Arien van Balen.
Arien van Balen trouwde in 1734 met Rinske Uiltjes. Zij was de dochter van een protestantse visser Uilkje Uiltjes. In het trouwregister van de Rooms Katholieke parochie Van Irnsum staat bij zijn naam vermeld: ex-ruiter in de compagnie van Nassau.
Ook deze aanwijzing gaf geen uitkomst want in geen van de beschikbare archieven was zijn naam te vinden. Wel was er een eeuw eerder een beroemde generaal in het Staatse Leger, ene van Balen. Deze generaal van Balen heeft een belangrijke rol gespeeld bij de Slag om Nieuwpoort (1600). Toch vond ik niets van verwantschap. Uiteindelijk vond ik een processtuk van het Friese Hof.
Arien van Balen, koopman te Akkrum en lid van het katholieke Armenbestuur van Irnsum, werd door de rechter gehoord omdat het Armenbestuur niet iedereen financieel ondersteunde die zich voor paapse uitgaf.
Uit dit processtuk bleek dat Arien in 1701 geboren was. Verder niets.
Daarnaast vond in processtuk betreffende Jan van Balen, koperslager en voorechtelijke zoon van Arien. Jan van Balen was in een gevecht verwikkeld tussen Oranjegezinden en Fransgezinden.
De combinatie van de beroepen van vader en zoon respectievelijke koopman en koperslager, was niet vreemd. In de Kempen (België) was het normaal dat men als kooplui door België, Nederland en Duitsland trok. Afhankelijk van de koopwaar heette men dan Lappeteut of Koperteut. Arien van Balen zal omstreeks 1730 Koperteut geweest zijn.
Een verder spoor van Arien van Balen kon ik niet vinden. Terwijl ik niet de enige was die op zoek was naar Arien van Balen. Een monnik in de abdij van Oosterhout had al in 1954 na een uitgebreide correspondentie met het Rijksarchief in Leeuwarden, over deze zaak geschreven.
Ook Dirk van Balen uit Leeuwarden heeft heel veel tijd aan dat onderzoek besteed. Er bleef alleen het verhaal in de familie: “Wij komen uit België en hebben Spaans bloed”.
De relatie tussen de familie van Balen, de familie Hoeben en de familie Brinkman
Tot ik een foto uit Irnsum tegen kwam uit het archief van Ige Damsma. Een hondenkar van de metaalhandelaar L. Hoeben uit Leeuwarden.
Lodewijk Hoeben is in 1878 getrouwd met Marijke Brinkman. Marijke had op de Breedplaats in Leeuwarden een winkeltje waar je water en vuur (gloeiende kooltjes voor de stoof) kon kopen. Lodewijk was een bekend figuur in de omstreken van de hoofdstad. Hij trok met zijn hondenkar rond Leeuwarden om metalen en lompen op te kopen. Op de foto is te zien hij Irnsum binnenkomt en dat twee honden de kar trekken. Dat duidt op enige welstand. Immers, volgens de geldende verordening moest men met een hond onder de kar zelf lopen terwijl je met twee honden onder de kar op de kar mocht zitten. En dat was bij die afstanden toch een luxe.
Marijke Brinkman en Lodewijk Hoeben hadden geen kinderen. Lambertus Hoeben, de broer van Lodewijk, had wel kinderen.
Het spoor zou hier dus eindigen. Ware het niet dat katholiek Friesland op vele manieren aan elkaar verwant zijn. Ik kreeg van Peter Hoeben (achterkleinzoon van Lambertus Hoeben) en van M. Visser (via de vrouwelijke lijn aan Hoeben verwant) veel gegevens over de genealogie van de familie Hoeben. En wat blijkt?
De broer van Lodewijk (Lambertus) was getrouwd met Grietje Johannes Huisman.
Zij was de dochter van Johannes Durks Huisman (uit de buurt van Osnabrück) en Marijke Berends Kruis. Marijke Berends Kruis is de zuster van Aaltje Berends Kruis, de stammoeder van de Brinkmannen uit Haskerdijken!
Maar er was nog meer!
Antje Hoeben, een tante van de broers Lodewijk en Lambertus, trouwt met Oene Kingma. Antje Hoeben is de grootmoeder van Regina Yntes Kingma. Regina trouwt met Folkert Brinkman. Folkert Brinkman is de zoon van Bernardus Brinkman en Johanna Elisabeth Meijer van Putten. De relatie tussen de familie Hoeben en de familie Brinkman is gelegd.
Voor de uitwerkingen van de familielijnen verwijs ik u naar de button ‘Stam met bijlagen’.
Maar hoe zit het met de relatie tussen de familie Hoeben en de familie van Balen? En waar is de verdwenen Arriën van Balen van wie ik het spoor bijster was?
Toen ik de stamlijn van de familie uit het verre verleden onder ogen kreeg, was ik dan ook erg alert iets te vinden. Die oude stamlijn zag er als volgt uit:
Jacobus Houben x Dymna Sluimers (05-08-1663) Overpelt
Matthias Houben (Overpelt 1665-1698) x Catharina Roelers (Overpelt 1661-1703)
Michael Houben (Overpelt 1700-1772) x Helena van Balen (Overpelt….-1757)
Matheus Houben (Overpelt 1734-1800) x Maria Catharina Kuppens (Overpelt 1738-1808)
Pieter Jan Houben (Overpelt 1764-Poppingawier 1852) x Wytske Rignalda (Poppingawier 1774-1827)
Pieter Jan Houben en Wytske Rignalda trouwen in Irnsum.
De familie Houben blijkt generaties lang in Overpelt gewoond te hebben. Een plaatsje in Belgisch Limburg, langs de weg tussen Hasselt en Eindhoven. In Friesland wordt de familie ‘Hoeben’ en zelfs ‘Oeben’ genoemd. De grote vondst was dat Helena van Balen een van de echtgenotes binnen de familielijn was.
De naam van Balen was een veel voorkomende naam in de Kempen. Op het eerste gezicht was er dus niets aan de hand. Maar het beroep van de kleinzoon Pieter Jan Mattheus Houben, intrigeerde mij. Hij was koperslager zoals ik al in het begin van dit verhaal vertelde. De Belgische koperteuten trokken veel door het land. Opvallend is dat hij naar Poppingawier trok, een gehucht in Rauwerderhem. Jan van Balen was hier koperslager. Zou het zo geweest zijn dat de jonge Pieter Jan Houben naar zijn neef in Friesland trok? Er zijn namen in beide families voorkomen, zoals Arnoldus en Michiel.
Als deze theorie klopt dan zou Helena van Balen een zus zijn van Arriën van Balen, de stamvader van de van Balens in Irnsum. Daarbij zou Helena van Balen dan een tante zijn van Michiel Piers van Balen, de stamvader van de van Balens uit Wijtgaard.
Verder onderzoek naar deze theorie en de herkomst van de familie van Balen vond in samenwerking met de heer Visser in Overpelt en Neerpelt plaats.
|
