Aaltje is geboren in barre omstandigheden. In 1815 was de winter al vroeg ingevallen. Het was koud in het begin van de decembermaand en het had hard gevroren. Er lag ijs op de rivieren. Maar op 16 en 17 december sloeg het weer om. Er woedde twee dagen een echte storm met hagel, regen en sneeuw. De bevroren grond veranderde in een modderpoel. De watervelden en drassige grond waren nauwelijks van elkaar te onderscheiden. De onverharde weg tussen Haskerdijken en Heerenveen was veranderd in een modderpoel.
Het moeten koude en gure dagen geweest zijn voor kerst. De huizen waren tochtig en de kou had gemakkelijk spel door de onbeschoten daken. Toen werd Aaltje geboren op kerstavond, zaterdag 24 december 1815 om 5 uur ‘s middags. Haar ouders waren Antje Drijfhout en Berend Kruis.
In deze barre omstandigheden heeft Berend Kruis aangifte gedaan van de geboorte van zijn oudste dochter.
Haskerdijken behoorde lang tot de grietenij Haskerland. Joure was de hoofdplaats van deze grietenij, daar woonde de grietman en daar werden alle ambtelijke handelingen verricht. Maar in de laatste dagen van de napoleontische tijd was ook Friesland bestuurlijk hervormd naar de Franse stijl. Grietenijen waren Mairies geworden. Oldeboorn was toen de hoofdplaats van Haskerland. In 1811 hadden de Fransen de burgerlijke stand ingevoerd en nu moest Berend Kruis daar aangifte doen van de geboorte van zijn dochter Aaltje Berends Kruis
Johann Friedrich Brinkmann uit Süd-Merzen heeft waarschijnlijk zijn zuster Maria Catharina in Friesland opgezocht en in Haskerdijken Aaltje ontmoet. Hij was verliefd geworden op haar. Het klikte tussen hen.
Wat er dan gebeurt, is onduidelijk. Er zijn verhalen van de familie in Nederland en van de familie in Duitsland. De waarheid reconstrueren is vooralsnog niet mogelijk. Er is een verhaal dat de boerderij aan Johann Friedrich geen plaats had geboden, nadat hij zijn kindsdeel uit de erfenis had ontvangen. Dat hij met het geld was vertrokken naar Haskerdijken en zich daar als veenbaas had gevestigd.
Er is ook een ander verhaal: toen zijn broer Johann Durk op 11 maart 1837 overleed, Johann Friedrich naar Süd-Merzen is teruggegaan om de erfrechten op de boerderij -hij was nu de oudste zoon- op te eisen. De weduwe van Johann Durk, zijn schoonzuster Annamaria Tholinghausen zou, samen met de andere zusters Brinkmann de claim van hun jongste broertje hebben bestreden.
Feit is dat Aaltje Berends Kruis op 7 mei 1837, acht weken na de dood van haar zwager, Johann Durk Brinkmann, in het huwelijk treedt met Johann Friedrich. Zijn moeder, Annamaria Welling, stuurt vanuit Süd Merzen haar schriftelijk toestemming voor het huwelijk naar Heerenveen: ze tekent met drie "bevende" kruisjes.
Had Johann Friedrich Aaltje voorgespiegeld dat er in Süd Merzen een erfenis lag te wachten? Dat zij boerin zou worden op een van de grote hoeves van Süd Merzen? Een feit is dat Johan Friedrich niet de eigenaar is geworden van hoeve Brinkmann. Die kwam aanvankelijk onder de leiding van de buurman Bower. Tien jaar later zou de dochter van Johann Durk Brinkmann, Catharina, met Jozef, de zoon van deze buurman Bower trouwen. Hun nageslacht woont tot nu toe op de hoeve nadat ze de naam van hun moeder Brinkmann weer hebben aangenomen.
Enkele decennia geleden is de oude hoeve na een brand gesloopt en is er een nieuwe boerderij enkele meters verderop gebouwd. Op deze hoeve heeft Werner Brinkmann nu een varkensfokkerij.
Op zondag 7 mei 1837 trouwt de 30-jarige Johann Friedrich met de 21-jarige Aaltje Beerends Kruis. Aaltje en Johann kregen 9 kinderen. Johann en Aaltje zijn dus de oerouders van de Nederlandse tak Brinkmann uit Süd-Merzen. Van hen is bekend dat Johann veenbaas was en Aaltje ‘tapperse’ (vrij vertaald: caféhoudster).
Het feit dat Johann veenbaas werd, wijst erop dat hij met geld Süd-Merzen verlaten heeft. Johann Friedrich sterft vrij jong, op 48-jarige leeftijd. Aaltje verdient de kost voor de kinderen met haar tapperij.
Twee zaken vallen op bij bestudering van deze bevolkingskaart. Ten eerste dat een paar kinderen van Aaltje school-leerling waren en een paar waren huis-leerling. Betekent dat Aaltje haar kinderen zelf onderwees? Hen rekenen, lezen en schrijven leerde? En dat terwijl de dorpsschool met vijftig leerlingen een paar honderd meter van hun huis aan de Nieuwebrug af lag.
Het tweede punt dat aan de bevolkingskaart opvalt, is dat er vermeld staat dat de godsdienst van het gezin doopsgezind was. Dat is uitermate vreemd voor een Duitse familie die streng katholiek was. Wat kan daar een verklaring voor zijn?
In de periode rond 1854 was er een grote antipapistische campagne aan de gang. De katholieken eisten herstel van de bisschoppelijke hiërarchie. Op verschillende plaatsen ontstonden rellen. Je gedeisd houden als vreemdeling was misschien een reden om te zeggen dat je doopsgezind was. Dat de Gieterse verveners allen doopsgezind waren, leidde misschien tot deze opgave. Of was er misschien een andere reden?
Waren Johann Friedrich en Aaltje in de ban geraakt van de beroemde doopsgezinde dominee die in 1848 in Terband (vijfkilometer verderop) beroepen was: Johan Winkler Prins. Deze dominee bezat een encyclopedische kennis en kon heel goed preken. Of was het slechts een verschrijving van de ambtenaar van de burgerlijke stand in Haskerland? Hij was gewend om ‘doopsgezind’ in te vullen. Zelfs een zeer vrome dienstbode uit een braaf katholieke familie in Steenwijkerwold werd als doopsgezind ingeschreven.
De dood van Johann Friedrich
In oktober 1854 raakt Aaltje weer zwanger. Haar negende kind zal een zware belasting voor haar worden. Haar oudste dochter Annemarie is dan vijftien jaar en haar jongste zoon is nog net geen vier jaar oud. Op 11 april 1855 overlijdt Johann Friedrich op achtenveertigjarige leeftijd. Of Johann Friedrich een ziekbed heeft gehad is niet duidelijk. Had hij ook tbc zoals zijn oudere broer of heeft er een ongeluk in het veen plaatsgevonden? Er gaat een verhaal dat hij omkwam toen een paard op hol sloeg. Dit verhaal kan nog niet bevestigd worden. Een feit is dat Aaltje op negendertigjarige leeftijd zwanger achterblijft met haar gezin. Twee maanden later op 18 juni 1855 wordt Johann Friedrich geboren. Berend Kruis geeft zijn kleinkind in Joure aan bij de burgerlijke stand.
De erfenis
Wat er na het overlijden van Johann Friedrich gebeurd is, blijft tot nu toe een duister verhaal. In alle takken van de nazaten van Aaltje weet men dat ‘wij ineens ons geld zijn verloren’. Namen circuleren van mensen die Aaltje mogelijk hebben bedrogen. De namen Kemme en Meijners worden genoemd. Johann Friedrich had de laatste jaren samengewerkt met Meijners. Meijners was een ervaren turfmaker. Johann Friedrich had het geld in gebracht en zijn compagnon de vakkennis. Samen hadden ze het bedrijf opgebouwd. Hoe de financiële afwikkeling na het overlijden van Johann Friedrich exact gegaan is, is onduidelijk.
Een weduwe, hoogzwanger, en een compagnon die haar mogelijk bestal/benadeelde? Een feit is dat de boedelscheiding unfair verlopen is. Aaltje krijgt wat schraal land zonder mogelijkheid voor enige opbrengst. De beste grond gaat naar Meijners (of was het toch Kemme?).
Van Heerenveen tot Leeuwarden spraken ze er schande van.
Er moet in de archieven nog uitgezocht worden wat er na 11 april 1855 met de erfkwestie is gebeurd. Het is vreemd dat dit zo nadelig voor Aaltje is uitgepakt, te meer daar de vader van Aaltje -Berend Kruis- een vakman en een ervaren vervener was. Heeft hij zijn dochter niet beter kunnen helpen met de afwikkeling van de boedelscheiding
Aaltje is voor die tijd redelijk oud geworden, namelijk 80 jaar. (1815 – 1895) Zij stierf in Groningen. Het is onduidelijk of ze daar woonde en wat ze daar deed. De onderzoekers van de Stichting houden zich nog met dit vraagstuk bezig.
Mevrouw van der Meer - Bekema uit Beetsterzwaag vertelde aan een van de onderzoekers:
"Mijn moeder is een kleinkind van Aaltje en zij noemde haar opoe ‘mooi Beppe’."
Aaltje was blijkbaar een mooie vrouw.
De oermoeder Aaltje Beerends Kruis, heeft een portret gekregen. Ab Bout, kunstenaar en lid van ons bestuur, heeft het portret op voortreffelijke wijze geschilderd. Een oude vergeelde foto was zijn voorbeeld.
Als een vorm van welkom van nieuwe leden wordt het schilderij (40 x 45cm) in bruikleen gegeven voor een termijn van drie maanden. Als afsluitng van deze periode kan het nieuwe lid ook een ingelijste foto op ware grootte ontvangen.