|
Duitse arbeidsmigratie in de 17de tot de 19de eeuw in relatie tot de familiegeschiedenis
.jpg) Tussen de 17de en het begin van de 19de eeuw trokken veel boerenzonen uit de regio rond Osnabrück (Westfalen) om economische redenen als seizoenarbeider naar het welvarende Holland. Eind 18 eeuw waren het zelfs circa dertig duizend. Eind 19de eeuw nam de arbeidsmigratie af door de toenemende welvaart in het industrialiserende Duitsland.
Het aantal seizoen migranten wordt aan het begin van de 19e eeuw geschat op zo’n dertigduizend. Deze trekarbeiders waren veelal keuterboeren die in eigen land amper hun brood konden verdienen. Ze reisden meestal te voet, in groepen die onderweg almaar groter werden. Ze waren bepakt met gereedschap en grote hoeveelheden spek en gerookt varkensvlees, omdat dat goedkoper was dan kopen in Nederland.
Een deel van hen kwam per schip naar Amsterdam en meerde af bij de Oude Brug die in de volksmond de moffenbeurs werd genoemd. Daarna gingen de arbeidsmigranten in Noord-Holland grasmaaien of in Zuid-Holland veen baggeren.
Ook Friesland was erg in trek waar de meesten in de veenontginning werk vonden.
Zij waren de Hollandgänger en hadden verschillende bijnamen:
- ‘Hannekemaaiers’, een samentrekking van Hanne, verkleinvorm van Johann en het woord maaier;
- ‘Pikmaaiers’, maaiers met een korte zeis. Deze naam werd minder gebruikt
- ‘Poepen’, deze bijnaam ontstond doordat ze elkaar vaak aanspraken met Bube: Duits voor jongen, kerel of jongeling.
Deze Hollandgängers zijn in talloze toneelkluchten afgeschilderd als dom, vies en gierig. Ook het beeld dat het opscheppers waren die zich beter voordeden dan ze waren in de hoop een Nederlandse vrouw aan de haak te slaan. Dat moet velen gelukt zijn want alleen al tussen 1815 en 1850 hebben zich ongeveer 140.000 van deze trekarbeiders blijvend in Nederland gevestigd.
De routes van de Hollandgänger uit Duitsland
Ook de oerouder van de Nederlandse tak ‘Brinkmann’ is een arbeidsmigrant. Johan Frederik uit Süd-Merzen vestigde zich in Haskerdijken in de buurt van Heerenveen
Veel namen die in de genealogie van de Brinkmann zijn oorspronkelijk Hollandgängers die de route Lingen -> Haskerdijken, Heerenveen of Aengwirden.
Gerd Kruis/Krüshegge alias Gerhard Knapp is ook een Hollandgänger. Hij vermoordde en beroofde een andere Hollandgänger tijdens de reis. ( Zie verhaal over Gerd Knapp/ Krüshegge)
Enkele familienamen van Hollandgänger in de Friese veenkoloniën:
Brinkmann (Brinckmann), Effing, Euverman (Euwerman, herkomst Zwolle) Haverteepen Haverteep), Hergarden, Huver, Kleinbeerend, Knoop, Kruger, Kruis (Krüshegge), Leenes Lienesch, Lienes, Lenos, Linos, Lynes) Mulder, Schroor, Schwierling, Slauerhoff, Steneker (Steenke, Steeneker, Steinke) Waslander, Zanders (Sanders)
Vele van deze families vinden we terug in de genealogieën die op deze website staan.
Bronnen
- Ton van den Berg, "Arbeidsmigratie in vroeger tijden, de Hollandgängers" (ca 2001)
- Birgit Nolte-Schuster, Jaap Vogel & Winfried Woesier, "Zur Arbeid nach Holland", Universität Osnabrück, 2001, ISBN 3-00-007774-X;
- H. Mertens-Westphalen, "Werken over de grens: 350 jaar geld verdienen in het buitenland", Assen:
- Provinciaal museum van Drenthe, ISBN 90-70884-53-4;
- H. Röling, De Proosdijkoerier, jaargang 18, nr 3, "De Hollandgänger, trekarbeid naar Nederland vanuit Duitsland".
- Heinz Jakobs, "Knapp Gerd; Eine Bluttat und ihr lebensgeschichtler Hintergrund", 1995, Burgtor-Verlag, Lingen (Ems, Duitsland), ISBN 3-921663-17-2
- Veenontginning in Friesland: http://www.ruitersporen.nl/verhalen/veen1_top.htm
- Migratie uit Overijssel: Kroes, J. "De Gietersen in Friesland.” De migratie van Noordwest-Overijsselseturfgravers naar het Friese laagveengebied in de tweede helft van de 18de eeuw". Fryske Akademy, Ljouwert 1996. Akademy-nûmer 825. 253 siden. Fryske Histoaryske Rige nûmer XIV].
|
.jpg)
Tussen de 17de en het begin van de 19de eeuw trokken veel boerenzonen uit de regio rond Osnabrück (Westfalen) om economische redenen als seizoenarbeider naar het welvarende Holland. Eind 18 eeuw waren het zelfs circa dertig duizend. Eind 19de eeuw nam de arbeidsmigratie af door de toenemende welvaart in het industrialiserende Duitsland.
